Wednesday 1 August 2012

TAJAU - Part III

Tajau tanda orang kaya-raya sereta waris orang ti pangkat tinggi.
Siku tuai Iban ti diau di menua Batang Ai ti benama Temenggong Simpi. Nyadi Temengong Simpi tu tuai Iban ti digelar Raja Berani, laban iya kaya-raja mayuh reta sereta berani suah matak kayau.  Diatu sigi tajau enggi Temengong Simpi ti agi dikembuan peturun iya di Batang Kanyau, Kalimmantan Barat.  Di menua Sarawak ditu mega agi mayuh tajau pesaka ti ulih orang ti tuai dulu mengkang dikembuan peturun sida, ambika banding baka tajau enggi tuai Iban siku ti benama Rimong diatu tajau nya dikembuan peturun Rimong ti diau di Babang, Krian, Saratok.  Tajau pesaka nya pati nyawa kera labang ti benama Bujang, kera labang nya tua’ ti nulung-nyukung Rimong, tang mati dipalu indu sida Rimong serumah lebuh sida ti berumah ba temawai ari ili rumah orang Sekatap di Batang Layar ti diatu.

TAJAU GUCHI NYADI PENGARUH
Nyadi kalia bisi siku Iban benama Entayang  ti diau di Batang Dupar ba senentang Lubok Sekirau.  Sekali iya diambi baya belian ngubat raja baya.  Udah dipelianka iya dia Raja Baya nya gerai sakit,  lalu Raja Baya ngupah iya ngena tajau guchi.  Tajau guchi nya ku Raja Baya nyadika tanda Manang Entayang enggau peturun iya beraku-beambu diri menyadi enggau baya.  Reti nya Tajau Guchi nya nyadika ubat pemenga’ enggau ubat penchelap.  Tajau Guchi nya diatu mengkang dikembuan peturun Manang Entayang ti diau di Ulu Lemanak.

GUNA TAJAU    
1.Tajau dikena Lebuh Gawai Betembang.
Nyadi lebuh tuai Iban siku ti benama Sendi ti beensumbar Dara Gantung Sengayuh ti diau di Sengkalong, di Batang Sadong.  Udah iya bakuka Gelunggan, dia Sendi bisi mimpi diasuh Kumang belakika lelaki benama Guang.  Sendi angkat ari Batang Sadong ngena perau ti dikayuhka ulun iya ti lelaki betubuh Sembilan.  Sendi mega bisi mai ulun iya ti indu Sembilan iku.  Lebuh maya nya mega Sendi bisi mai tajau Sembilan igi endur nyimpan penganan ti ditanak iya serantau ai, disediaka dikena iya rami Melah Pinang enggau Guang. Sendi enggau bala iya mudik Batang Skrang lalu napatka rumahpanjai sida Guang di Nanga Enteban.  Guang ti udah baluka bini iya Genilau mega bisi mimpi diasuh Keling bebinika indu benama Sendi.  Sendi seduai Guang jadi melaki-bini ngena atur tikah ti dikumbai Melah Pinang.  Sama malam nya mega, ulun Sendi Sembilan iku lelaki Sembilan iku indu lalu ditembang dikena nebus sida ti pangkat orang baruh sebaka enggau pangkat orang bukai.  Dikena nebus sida ba Gawai Betembang nya sepasang-sepasang sida di beri tajau.
1b. Adat meri tajau mega dikena lebuh orang betembang anak iru.  Reti tajau ti dikena nembang anak iru, nya nyadika ‘tanda pemendar’ enti ba adat perintah kemaya hari tu nya nyadika ‘stap hasil’ ti dibeli ba perintah lalu dilekatka ba surat dikena ngerijista anak iru.

2.Tajau endur nyimpan tulang orang ti udah dilumbung.
Raja Berani Pengelima Libau Rentap Menua, lebuh iya mati tuai, dia tubuh iya dilumbung ba tuchung Bukit Sibau di Ulu Julau, lebuh rarung tdikena ngelumbung iya udah jai, dia kaban- belan lalu nulang iya, semua tulang niang Raja Berani Pengelima Libau Rentap Menua disimpan dalam tajau.  Tang diatu niang Raja Berani Pengelima Libau Rentap Menua udah digagaka Perintah Sarawak rarung baru, lalu semua tulang iya disimpan dalam rarung dikena ngelumbung iya baru.

3.Tajau dikena ngerapuh.
Enti anak Iban mati di menua jauh lalu tubuh iya enda ulih dibai pulai ngagai rumahpanjai iyaempu.  Dia apai-indai tauka menyadi sendi, nyengai iya ngena atur ti dikumbai ‘ngerapuh’.  Atur dikena ngerapuh orang ti mati ba menua jauh nya bakatu;  semua baya’ orang ti dirapuh nya disimpan dalam tajau disengai’ sereta disabakka lalu pagi siti tajau nya ditumbakka dipendam.  Atur tu dikena orang kalia ngerapuh orang ti mati ngayau laban pala iya ulih munsuh lalu bukang nadai dibai pulaika menua.

4.Tajau digunaka baya’.
Sebengkah ari utai ti ka baya orang ti mati nya tajau.  Lebuh nguburka orang ti mati nya dia tajau ditumbakka setenggah muakka pala tauka muakka kaki dikena ngelai kubur, laban kalia Iban enda nemu nulis.  Ba pengujung ulit orang ti mati, dia kaban-belayan iya lalu ngambi manang diasuh belian ‘Serara’ Bungai’, lalu tajau digagaka pugu “Bungai”, tajau nya nyadika upah manang.

5.Tajau diguna maya Gawai.
Lebuh Iban nirika gawai ‘Sandau Hari’, lemambang mengap semalam-malam, lalu lebuh lemambang ngetu mengap dia tajau endur lemambang ngengkahka tungkat.  Nyadi lebuh orang nirika Gawai Burung ke empat kali dia tiang sanding iya lamba selangking lalu bebungkungka tajau.

6.Tajau dikena orang ngirup jalung enggau ngirup buluh.
Lebuh Iban nirika Gawai Antu, dia orang ti diasuh ngirup jalung enggau orang ti ngirup buluh beupahka tajau.

7.Tajau diguna dalam Adat Tusun-Tunggu Iban – Iban Customary Legal System
Nyadi bansa tajau ti dikena dalam Adat Tusun-Tunggu Iban – Iban Customary Lega System nya berengkah ari kebuk ti dikumbai Menukul, udah nya Tajau Jabir, Tajau Panding, Tajau Alas, Tajau Rusa, Tajau Menaga, Tajau Ningka.

8.Tajau lama endur nyimpan beram tuak.
Lebuh indu Iban tin gaga tuai dikena begawai,  suah beram disimpan dalam tajau lama. Kebuah ngena tajau lama laban ia manah sepuh lalu enda pantis  pansut resu kaus ai tuak.  Pia mega lebuh Iban deka nirika Gawai ti besai-besai lalu orang mayuh ngaga penganan, dia penanan disimpan dalam tajau awakka enda sebah.

ASAL TAJAU.
Asal penatai tajau nya ari menua China. 

ENDUR NGENGKAH TAJAU.
Tajau dirintaika ba bilik atas, awakka dikena ngemuntanka jaku sempama ti madahka ‘bilik  tau endur bepangka’.

PANTANG.
Tajau ti bisi utai ngarung enda tau enda dipiringka lebuh maya Iban bisi begawai.  Tajau Menaga enggi Penghulu Isa anak Geng enda tau enda dipiringka lebuh maya Gawai Dayak tauka lebuh pengerami bukai ti diatur ba rumahpanjai sida.  Tajau mesti ditudung, laban enti tajau ditejuka lengga-lengga, dia antu jai suah agi ‘Antu Buyu’tau diau dalam tajau.  Enti Antu Buyu bisi besarang dalam tajau, iya suah gasuh anakmit sakit.

Tajau dikena ngias bilik.
Iban ti bebelika tajau dikena ngias bilik kelimpah ari ka penabat dikena ngisi adat. Ku sempama jaku Iban ngading bilik orang ti nadai tajau enggau nadai reta-tengkira bukai ‘bilik tau endur bepangka’.  Diatu siku tuai Iban ti rindu ngembuan tajau nya Iya ti Dipedasaka Datuk Douglas Sulang.
Diatu di rapi’ nengeri Kuching bisi kilang tajau,  bala temuai ti datai ari menua bukai ti bisi nemuaika nengeri Kuching suah meli tajau tauka kebuk dibai sida pulai nyadika tanda sida udah datai nemuai ngagai menua Sarawak.  Tajau ti dibeli dia mega suah dibeli orang ngambika diberi nyadika buah jari lebuh nemuai ngagai pagan ti diau di menua bukai.

BANSA TAJAU.
a. Tajau Jabir                                                                                                                                    
b. Tajau Panding                                                                                                                             
c. Tajau Alas                                                                                                                                           
d. Tajau Rusa                                                                                                                                   
e. TajauMenaga                                                                                                                                           
f. Tajau Ningka                                                                                                                               
g. Tajau Ningka        
h. Tajau Ningka       
i. Tajau Guchi     
j. Tajau  Singaraja

No comments:

Post a Comment