Tajau tanda orang kaya-raya sereta waris orang ti
pangkat tinggi.
Siku tuai Iban ti diau di menua Batang Ai ti benama
Temenggong Simpi. Nyadi Temengong Simpi tu tuai Iban ti digelar Raja Berani,
laban iya kaya-raja mayuh reta sereta berani suah matak kayau. Diatu sigi tajau enggi Temengong Simpi ti agi
dikembuan peturun iya di Batang Kanyau, Kalimmantan Barat. Di menua Sarawak ditu mega agi mayuh tajau
pesaka ti ulih orang ti tuai dulu mengkang dikembuan peturun sida, ambika
banding baka tajau enggi tuai Iban siku ti benama Rimong diatu tajau nya
dikembuan peturun Rimong ti diau di Babang, Krian, Saratok. Tajau pesaka nya pati nyawa kera labang ti
benama Bujang, kera labang nya tua’ ti nulung-nyukung Rimong, tang mati dipalu
indu sida Rimong serumah lebuh sida ti berumah ba temawai ari ili rumah orang
Sekatap di Batang Layar ti diatu.
TAJAU GUCHI NYADI PENGARUH
Nyadi kalia bisi siku Iban benama Entayang ti diau di Batang Dupar ba senentang Lubok
Sekirau. Sekali iya diambi baya belian
ngubat raja baya. Udah dipelianka iya
dia Raja Baya nya gerai sakit, lalu Raja
Baya ngupah iya ngena tajau guchi. Tajau
guchi nya ku Raja Baya nyadika tanda Manang Entayang enggau peturun iya
beraku-beambu diri menyadi enggau baya.
Reti nya Tajau Guchi nya nyadika ubat pemenga’ enggau ubat penchelap. Tajau Guchi nya diatu mengkang dikembuan
peturun Manang Entayang ti diau di Ulu Lemanak.
GUNA TAJAU
1.Tajau dikena Lebuh Gawai Betembang.
Nyadi lebuh tuai Iban siku ti benama Sendi ti
beensumbar Dara Gantung Sengayuh ti diau di Sengkalong, di Batang Sadong. Udah iya bakuka Gelunggan, dia Sendi bisi
mimpi diasuh Kumang belakika lelaki benama Guang. Sendi angkat ari Batang Sadong ngena perau ti
dikayuhka ulun iya ti lelaki betubuh Sembilan.
Sendi mega bisi mai ulun iya ti indu Sembilan iku. Lebuh maya nya mega Sendi bisi mai tajau
Sembilan igi endur nyimpan penganan ti ditanak iya serantau ai, disediaka
dikena iya rami Melah Pinang enggau Guang. Sendi enggau bala iya mudik Batang
Skrang lalu napatka rumahpanjai sida Guang di Nanga Enteban. Guang ti udah baluka bini iya Genilau mega
bisi mimpi diasuh Keling bebinika indu benama Sendi. Sendi seduai Guang jadi melaki-bini ngena
atur tikah ti dikumbai Melah Pinang.
Sama malam nya mega, ulun Sendi Sembilan iku lelaki Sembilan iku indu
lalu ditembang dikena nebus sida ti pangkat orang baruh sebaka enggau pangkat
orang bukai. Dikena nebus sida ba Gawai
Betembang nya sepasang-sepasang sida di beri tajau.
1b. Adat meri tajau mega dikena lebuh orang betembang anak iru. Reti tajau ti dikena nembang anak iru, nya
nyadika ‘tanda pemendar’ enti ba adat perintah kemaya hari tu nya nyadika ‘stap
hasil’ ti dibeli ba perintah lalu dilekatka ba surat dikena ngerijista anak
iru.
2.Tajau endur nyimpan tulang orang ti udah dilumbung.
Raja Berani Pengelima Libau Rentap Menua, lebuh iya mati tuai, dia
tubuh iya dilumbung ba tuchung Bukit Sibau di Ulu Julau, lebuh rarung tdikena
ngelumbung iya udah jai, dia kaban- belan lalu nulang iya, semua tulang niang
Raja Berani Pengelima Libau Rentap Menua disimpan dalam tajau. Tang diatu niang Raja Berani Pengelima Libau
Rentap Menua udah digagaka Perintah Sarawak rarung baru, lalu semua tulang iya
disimpan dalam rarung dikena ngelumbung iya baru.
3.Tajau dikena ngerapuh.
Enti anak Iban mati di menua jauh lalu tubuh iya enda
ulih dibai pulai ngagai rumahpanjai iyaempu.
Dia apai-indai tauka menyadi sendi, nyengai iya ngena atur ti dikumbai
‘ngerapuh’. Atur dikena ngerapuh orang
ti mati ba menua jauh nya bakatu; semua
baya’ orang ti dirapuh nya disimpan dalam tajau disengai’ sereta disabakka lalu
pagi siti tajau nya ditumbakka dipendam.
Atur tu dikena orang kalia ngerapuh orang ti mati ngayau laban pala iya
ulih munsuh lalu bukang nadai dibai pulaika menua.
4.Tajau digunaka baya’.
Sebengkah ari utai ti ka baya orang ti mati nya
tajau. Lebuh nguburka orang ti mati nya
dia tajau ditumbakka setenggah muakka pala tauka muakka kaki dikena ngelai
kubur, laban kalia Iban enda nemu nulis.
Ba pengujung ulit orang ti mati, dia kaban-belayan iya lalu ngambi
manang diasuh belian ‘Serara’ Bungai’, lalu tajau digagaka pugu “Bungai”, tajau
nya nyadika upah manang.
5.Tajau diguna maya Gawai.
Lebuh Iban nirika gawai ‘Sandau Hari’, lemambang
mengap semalam-malam, lalu lebuh lemambang ngetu mengap dia tajau endur
lemambang ngengkahka tungkat. Nyadi
lebuh orang nirika Gawai Burung ke empat kali dia tiang sanding iya lamba
selangking lalu bebungkungka tajau.
6.Tajau dikena orang ngirup jalung enggau ngirup buluh.
Lebuh Iban nirika Gawai Antu, dia orang ti diasuh
ngirup jalung enggau orang ti ngirup buluh beupahka tajau.
7.Tajau diguna dalam Adat Tusun-Tunggu Iban – Iban Customary
Legal System
Nyadi bansa tajau ti dikena dalam Adat Tusun-Tunggu Iban – Iban
Customary Lega System nya berengkah ari kebuk ti dikumbai Menukul, udah nya
Tajau Jabir, Tajau Panding, Tajau Alas, Tajau Rusa, Tajau Menaga, Tajau Ningka.
8.Tajau lama endur nyimpan beram tuak.
Lebuh indu Iban tin gaga tuai dikena begawai, suah beram disimpan dalam tajau lama. Kebuah
ngena tajau lama laban ia manah sepuh lalu enda pantis pansut resu kaus ai tuak. Pia mega lebuh Iban deka nirika Gawai ti
besai-besai lalu orang mayuh ngaga penganan, dia penanan disimpan dalam tajau
awakka enda sebah.
ASAL TAJAU.
Asal penatai tajau nya ari menua China.
ENDUR NGENGKAH TAJAU.
Tajau dirintaika ba bilik atas, awakka dikena
ngemuntanka jaku sempama ti madahka ‘bilik
tau endur bepangka’.
PANTANG.
Tajau ti bisi utai ngarung enda tau enda dipiringka
lebuh maya Iban bisi begawai. Tajau
Menaga enggi Penghulu Isa anak Geng enda tau enda dipiringka lebuh maya Gawai
Dayak tauka lebuh pengerami bukai ti diatur ba rumahpanjai sida. Tajau mesti ditudung, laban enti tajau
ditejuka lengga-lengga, dia antu jai suah agi ‘Antu Buyu’tau diau dalam
tajau. Enti Antu Buyu bisi besarang
dalam tajau, iya suah gasuh anakmit sakit.
Tajau dikena ngias bilik.
Iban ti bebelika tajau dikena ngias bilik kelimpah ari
ka penabat dikena ngisi adat. Ku sempama jaku Iban ngading bilik orang ti nadai
tajau enggau nadai reta-tengkira bukai ‘bilik tau endur bepangka’. Diatu siku tuai Iban ti rindu ngembuan tajau nya
Iya ti Dipedasaka Datuk Douglas Sulang.
Diatu di rapi’ nengeri Kuching bisi kilang tajau, bala temuai ti datai ari menua bukai ti bisi
nemuaika nengeri Kuching suah meli tajau tauka kebuk dibai sida pulai nyadika
tanda sida udah datai nemuai ngagai menua Sarawak. Tajau ti dibeli dia mega suah dibeli orang
ngambika diberi nyadika buah jari lebuh nemuai ngagai pagan ti diau di menua
bukai.
BANSA TAJAU.
a. Tajau Jabir
b. Tajau Panding
c. Tajau Alas
d. Tajau Rusa
e. TajauMenaga
f. Tajau Ningka
g. Tajau Ningka
h. Tajau Ningka
i. Tajau Guchi
j. Tajau Singaraja
No comments:
Post a Comment